Μνήμες ραδιοφώνου

Θα πρέπει να ήμουν τεσσάρων χρονών όταν πρωτοείδα και πρωτοάκουσα ραδιόφωνο. Κι έγινε αυτό στα Τρίκαλα στο σπίτι του θείου μου του Μήτσιου. Ήταν ένα πολύ σκούρο καφέ, σχεδόν μαύρο RCA, που είχε το τζάμι με τους σταθμούς και τη βελόνα μπροστά-μπροστά στην επάνω επιφάνεια.  Δεν θυμάμαι αν εντυπωσιάστηκα ή όχι, μα θυμάμαι τη θειά μου τη Βαρσάμω, να μου τραγουδά τη μεγάλη επιτυχία της χρονιάς “Άστα τα μαλλάκια σου ανακατωμένα” συνοδεύοντας το Φώτη Πολυμέρη και να επαινεί το μεγάλο απόκτημα που είχαν στο σπίτι.  Ίσως να μη συγκινήθηκα ούτε από το τραγούδι, μα έμεινα εκστατικός με το πώς ήταν δυνατόν να γυρίζω ένα μαύρο κουμπί στον τοίχο και ν’ ανάβει και να σβήνει το φως στο ταβάνι! Και η επιθυμία μου κάθε Σεπτέμβρη ήταν αυτή, να πάμε στα Τρίκαλα στην μεγάλη εμποροπανήγυρη, για  να παίζω με το διακόπτη!

Στο χωριό δεν θυμάμαι ποιο σπίτι είχε ραδιόφωνο. Μα όποιο και να είχε, ελάχιστα το ανοίγανε, γιατί η μπαταρία του -ξηρά μπαταρία τη λέγαμε- ήταν πανάκριβη και σωνότανε γρήγορα. Εμάς στο σπίτι δεν μας έλειπε πολύ η μουσική γιατί και ο πατέρας μου, μα πιο πολύ ο θείος μου ο Θέος, έπαιζαν βιολί. Πάνω από το δικό μας ήταν το σπίτι της μανιάς (γιαγιάς) της Σταθούλας με τα παιδιά της (μεσόκοπη ήταν η γυναίκα, αλλά εμείς τα λιανοπαίδια τη βλέπαμε μεγάλη και γι’ αυτό την αποκαλούσαμε έτσι). Αυτοί είχαν γραμμόφωνο -φερμένο άραγε απ’ την Αμερική, όπου ήταν για αρκετά χρόνια ο άνδρας της;- και βάζανε πότε πότε καμιά πλάκα. Εμένα -νιάνιαρο ακόμα- μου άρεσε πολύ το τραγούδι “Κρίμα ήταν που γέρασα τα νιάτα δεν εγλέντησα” κι όλο το ‘βαζε η Πηνελόπη κι όλο έφερνα φούρλες εγώ και ξεκαρδιζόταν εκείνη.

 Δυο τρία χρόνια αργότερα, αγόρασε ραδιόφωνο η κοινότητα και ο πρόεδρος ή ο γραμματέας -ο κυρ Βαγγέλης, γνωστός με το προσωνύμιο “ράφτης” λόγω και του άλλου επαγγέλματος που είχε- πιάνανε κάποιον από τους ελάχιστους σταθμούς του ΕΙΡ (Εθνικόν Ίδρυμα Ραδιοφωνίας) ή κάποιον Στρατιωτικό Σταθμό, συνέδεαν καμιά φορά και ένα εξωτερικό μεγάφωνο και τα τραγούδια ακούγονταν τότε σε όλο το χωριό. Ιδιαίτερα στις εθνικές επετείους “λαλούσε” όλη μέρα και τα εμβατήρια έφταναν ως απάνω στον Αη-Λιά.

Όταν αξιωθήκαμε κι εμείς να πάρουμε ράδιο (όλοι ράδιο το λέγαμε, τη λέξη ραδιόφωνο μάθαμε να τη λέμε όταν μεγαλώσαμε!) ήμουν δέκα χρονών. Η χαρά; δεν περιγράφεται! Ήταν ένα κομψό σκούρο βυσσινοκαφέ Telefunken με μια μεσαία και δυο σκάλες βραχέα κύματα, με το κουμπί για την αλλαγή τους στη δεξιά πλευρά, στη μπροστινή του όψη ήταν αριστερά το διπλό κουμπί για το άνοιγμα και την ένταση και για τη ρύθμιση της φωνής (μπάσα-πριμα) και στη δεξιά του το κουμπί για τη μετακίνηση της βελόνας και την επιλογή των σταθμών. Σε αντίθεση με άλλα ράδια, δεν είχε γραμμένα επάνω στο κρύσταλλο τα ονόματα των σταθμών, παρά μόνο αριθμούς, που άκουγα τους εκφωνητές να τους λένε μεγάκυκλους και χιλιόκυκλους και έτσι μάθαινα τις συχνότητες και μπορούσα να  βρω τους σταθμούς σε όλα τα ραδιόφωνα. Η μπροστινή του όψη συμπληρωνόταν με μια συστοιχία από κάθετες λευκές κολωνίτσες, που εγώ πια τις έβλεπα σαν τις κολώνες του Παρθενώνα! Με το φίλο μου και γείτονά μου Νίκο που είχανε στο σπίτι τους ένα Grundig συνεχώς φιλονικούσαμε για το ποιό είναι το καλύτερο κι εγώ είχα ένα επί πλέον επιχείρημα -απορώ πώς το σκέφτηκα- ότι η Telefunken είναι λέξη ελληνική!

 Σ’ ένα σπίτι με “οχτώ νομά… σ΄ ένα δωμά…” δεν υπήρχε άλλος χώρος για να τοποθετηθεί το ράδιο παρά, ή δίπλα στο εικόνισμα ή στο παραθύρι. Στο παραθύρι λοιπόν, κι ας ήταν δύσκολο το άνοιξε-κλείσε το καλοκαίρι. Το βάλαμε εκεί, δίπλα του μια ολόφρεσκη πανάκριβη μπαταρία Berec των 90Volt “made in England” φυσικά, και το ανοίγαμε με πολύ φειδώ. Η μανιά μου η Γιωργούλαινα μπέρδευε την έννοια των σταθμών και της μπαταρίας και ρωτούσε κάθε φορά: –Τι μπαταρία εχ’ς τώρα; Μα πιο πολύ φαίνεται πώς τάχασε με το καινούργιο δαιμόνιο η γάτα μας, η μαύρη με την άσπρη κοιλιά. Απορούσε από πού έβγαινε αυτή η φωνή, κι όλο ανέβαινε στο παραθύρι  και περιεργαζόταν απ’όλες τις μεριές κι απ’ όλες τις χαραμάδες της πίσω πλευράς τη συσκευή.
 Τι ακούγαμε από το ραδιόφωνο;

Συνήθως το πρωί ήταν βουβό. Το καλοκαίρι που δεν είχαμε σχολείο, σηκωνόμασταν πρωί πρωί να βοσκήσουμε τα πράματα (τα ζώα δηλαδή) και γυρίζαμε λίγο πριν το μεσημέρι. Εκεί κατά τις δωδεκάμισι το Πρώτο Πρόγραμμα (νομίζω πως τότε δεν αποκαλούνταν έτσι παρά μόνο Εθνικόν Ίδρυμα Ραδιοφωνίας) είχε δημοτικά τραγούδια  κι αμέσως μετά τον γνωστό “τσοπανάκο“, που ανάγγελλε το δελτίο ειδήσεων στις 13:00.

Πολλές φορές προτιμούσαμε να ακούμε στις 12 την “Ώρα του στρατιώτου” από τον Στρατιωτικό Σταθμό Θεσσαλονίκης, που συνήθως έβαζε λαϊκά τραγούδια. Όσοι τα κατάφερναν στα βραχέα, το απόγευμα στις πέντε έπιαναν το Στρατιωτικό Σταθμό Ιωαννίνων και την “Ώρα των ακροατών“.

Ήταν κάποια τραγούδια που τα ζητούσαν τόσοι πολλοί ακροατές, κυρίως ξενητεμένοι, και τα αφιέρωναν στους δικούς τους, που η εκφώνησή τους κρατούσε ολόκληρα λεπτά. Στις δόξες τους ήταν τότε το δημοτικό τραγούδι “Τάξε μανούλα μ΄ τάματα”, “Τ’αδέρφια δε χωρίζουνε” και “Τα λιμάνια”με την Πόλυ Πάνου,  “Μανούλα θα φύγω” με τον Καζαντζίδη, αρκετά άλλα λαϊκά με θέμα την ξενητειά και φυσικά πολλά ηπειρώτικα.

Λίγο αργότερα το απόγευμα, δε θυμάμαι ακριβώς την ώρα, το Δεύτερο Πρόγραμμα είχε τη διαφημιστική εκπομπή των εταιριών Columbia, His Master’s Voice και Capitol, απ΄όπου μαθαίναμε τις νέες επιτυχίες. Αντίστοιχες εκπομπές αλλά με μικρότερη συχνότητα και από άλλους σταθμούς είχαν οι εταιρείες Odeon, Parlofon, Warner Bross, oι  Phillips, Polydor, Fidelity και αργότερα και άλλες ελληνικές, όπως η Lyra, η Sonata του Πάνου Γαβαλά, η Panivar της Θεσσαλονίκης κλπ.Σχεδόν κάθε απόγευμα ακούγαμε την εκπομπή  “Η ώρα της υπαίθρου” που είχε ως μουσικό σήμα ένα σόλο από τον “Πλάτανο” και το υπέροχο κλαρίνο του Νίκου Καρακώστα.

Κάπου στις 19:30 με 20:00 μεταδίδονταν “Τα χρονικά της ημέρας” που ξεκινούσαν πάντοτε με τη φράση “Εκ του Μεγάλου Βασιλικού Αυλαρχείου εξεδόθη το ακόλουθον ανακοινωθέν…” και ακολουθούσαν οι ειδήσεις της ημέρας.
 Τα μεσημέρια της Κυριακής που παίζαμε στην πλατεία, στη μία ακριβώς που ακουγόταν ο τσοπανάκος του ΕΙΡ για το δελτίο ειδήσεων, σταματούσαμε το κλώτσημα της μπάλας για να ακούσουμε το “Ωρα Ελλάδος 13” και συνεχίζαμε κατόπιν αδιαφορώντας τελείως για το τι γίνεται στον υπόλοιπο κόσμο.Καμιά φορά άκουγα και τα “Νέα ταλέντα” με το “Φιιιιιιίλοι μου αγαπημένοι” του Γιώργου Οικονομίδη με το Μίμη Πλέσσα στο πιάνο, αλλά παρόλο που από κει αναδείχτηκαν καλλιτέχνες, εμένα δεν μου άρεσε πολύ το χιούμορ του, το έβρισκα ειρωνικό, και όταν αργότερα έγινε και το αγαπημένο παιδί της Χούντας, το όνομά του αφαιρέθηκε τελείως από τις ραδιοφωνικές μου συχνότητες.

Ως μαθητές γυμνασίου, ζώντας μακριά από τα σπίτια μας, δεν είχαμε την πολυτέλεια του ραδιοφώνου και αυτό ήταν πολύ βαρύ για όσους ζούσαμε τη φίλαθλη ιδιότητά μας ως οπαδοί, κατά κύριο λόγο του Ολυμπιακού, γιατί την ώρα που τα ξυραφάκια Astor πρόσφεραν ένα και μοναδικό αγώνα χωρίς άλλες συνδέσεις και επικοινωνίες, εμείς φορτωμένοι με τα τρουβάδια μας και τα εφόδια της βδομάδας, πεζοπορούσαμε για το Μουζάκι! Μα εγώ είχα την τύχη να έχω ένα πραγματικά προοδευτικό πατέρα. Όταν ήμουνα στην Πέμπτη Γυμνασίου, με χίλια δυο ζόρια, μου αγόρασε ένα τρανζίστορ, που είχε την πολυτέλεια χωρίς να έχει ιδιαίτερη μπάντα βραχέων κυμάτων, στρέφοντας δεξιά το μεγάλο ημικύκλιο με το οποίο επιλέγονταν οι συχνότητες,, να πιάνει και σταθμούς των βραχέων. Ίσως από τότε το ραδιόφωνο να έγινε ο αγαπημένος μου σύντροφος.

Πέρα από τους ελληνικούς σταθμούς, την εποχή εκείνη τα ερτζιανά ήταν γεμάτα και από εκπομπές ξένων ραδιοφωνικών σταθμών. Σίγουρα θα παραλείψω κάποιους αν αναφέρω εκείνους που παίζανε στο δικό μας σπίτι.
Ο αγαπημένος μας ήταν ο ραδιοφωνικός σταθμός  Βουδαπέστης και η συμπάθεια αυτή ξεκινούσε από το γεγονός ότι στο ελληνικό χωριό Μπελογιάννης της Ουγγαρίας ζούσε ο θείος μου. Όμως ο σταθμός είχε ειδήσεις με έντονο ελληνικό ενδιαφέρον και το πιο σημαντικό ότι κάθε Τετάρτη και κυρίως κάθε Σάββατο και Κυριακή είχε μουσική εκπομπή με επιλογές και μηνύματα ακροατών. Η εκπομπή αυτή ξεκινούσε με τη φράση “μεταδίνουμε το τακτικό γραμματοκιβώτιό μας με τον ταχυδρόμο σας Ίστβαν Μόλναρ στο μικρόφωνο”. (Το ηχητικό απόσπασμα μου το προμήθευσε ο αγαπητός μου φίλος Γιάννης Ράπτης, κάτοικος Βουδαπέστης, τον οποίο ευχαριστώ πολύ). Ο “Ούγγρος” Ίστβαν Μόλναρ (Στέφανος Μυλωνάς σε ελληνική απόδοση) δεν ήταν παρά ο ηπειρώτης την καταγωγή και γεννημένος στο Λεωνίδιο Αρκαδίας, Γιώργος Σιώμος, που πάνω από τρεις δεκαετίες ήταν ο συνδετικός κρίκος χιλιάδων πολιτικών προσφύγων και μεταναστών σε όλη την Ευρώπη με τις οικογένειές τους στην πατρίδα. 

Το μουσικό σήμα του σταθμού ήταν το Ουγγρικό Εμβατήριο από την Καταδίκη του Φάουστ του Έκτορα Μπερλιόζ  και ήταν αυτή η πρώτη μου επαφή με την κλασσική μουσική.

(Το Τρίτο Πρόγραμμα του ΕΙΡ,  ήταν δυστυχώς ξένο για μας που δεν είχαμε ούτε ίχνος σχετικής κουλτούρας και τα έργα του Μπαχ και των άλλων συνθετών που μεταδίδονταν από τα δίκτυα του ΕΙΡ και των Στρατιωτικών Σταθμών το Μεγαλοβδόμαδο, στα αλήθεια μας δημιουργούσαν αποστροφή και λέγαμε πότε θα ρθεί η Ανάσταση ν’ ακούσουμε κανένα τραγούδι!)

Για την ελληνική εκπομπή του σταθμού της Βουδαπέστης συνεργάστηκαν αξιόλογοι άνθρωποι που βρέθηκαν εξόριστοι στις ανατολικές χώρες, όπως ο Δημήτρης Χατζής, η Έλλη Αλεξίου, ο Απόστολος Σπήλιος (Σπήλιος Δουναβίτης) κ.α. και το πρόγραμμα που παρουσίαζαν ήταν ποικίλο. Από κάποια πρωτοχρονιάτικα κάλαντα είχα αποστηθίσει και τούτο το τετράστιχο: Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά, το λάδι πάει είκοσι εννιά, κι η ζάχαρη δεκάξι, κι ο λαός θα τα τινάξει!

Κάποτε-κάποτε η βελόνα σταματούσε στο Βουκουρέστι. Και εάν από τη Βουδαπέστη το όνομα του ηγέτη της χώρας αναφερόταν σπάνια και σχεδόν αγνοούσαμε ποιός ήταν, αντίθετα το όνομα του Ρουμάνου ηγέτη Γκεόργκε Γκεοργκίου Ντεζ το άκουσα τόσες φορές, που δεν το έχω λησμονήσει από τότε! Και να φανταστεί κανείς δεν είχε αρχίσει ακόμα η εποχή Τσαουσέσκου! Στο διάστημα 1959-1962 είχε γίνει μια μεγάλη κινητοποίηση για την απελευθέρωση του Μανώλη Γλέζου, βουλευτή ήδη από το 1961, ο οποίος είχε καταδικαστεί με άλλους συγκατηγορούμενους από το Στρατοδικείο Αθηνών. Στην  καμπάνια αυτή συμμετείχε και ο σταθμός του Βουκουρεστίου με ένα ένθετο σε κάθε του εκπομπή που είχε τον τίτλο “και τώρα η ρουμπρίκα μας, λευτεριά στο Μανώλη Γλέζο“. Όταν, σπανιότατα, συναντώ τη λέξη “ρουμπρίκα” το μυαλό μου γυρίζει σε κείνη την εποχή, αρκετές δεκαετίες πίσω. Οι εκπομπές του Βουκουρεστίου διανθίζονταν πάντα με κομμάτια της λαϊκής ρουμάνικης μουσικής και μου άρεσε πολύ ο “Κορυδαλλός” (Ciocarlia) του George Enescu.

Σπανιότερα ακούγαμε τη Σόφια και κυρίως την Κυριακή που είχε μουσική εκπομπή. Πότε-πότε έβαζαν και βουλγάρικα τραγούδια, με κάτι γυναικείες φωνές, καταπληκτικές. Τότε καταλάβαινα τη θειά τη Σοφία, που άμα άκουγε καμιά να τραγουδάει καλά, έλεγε: Ά, μωρέ τι καλά που τραγουδάει, σαν Βουλγάρα!

Τα δύο ηχητικά αποσπάσματα που ακούγονται στη συνέχεια έχουν μεγάλη χρονική διαφορά μεταξύ τους. Το πρώτο είναι το μουσικό σήμα με το οποίο ξεκινούσαν οι ξενόγλωσσες εκπομπές του ραδιοφωνικού σταθμού της Σόφιας από τη δεκαετία του ’50 και το δεύτερο είναι από ελληνική εκπομπή του 1992

 Τα Τίρανα με την εκπομπή στα ελληνικά “Σας μιλούν τα Τίρανα” είχαν ένα άλλο ύφος. Εναντίον των “αμερικάνων ιμπεριαλιστών” και εναντίον των “ρεβιζιονιστών της Σοβιετικής Ένωσης”, δημιουργούσαν την εντύπωση ότι όλοι επιβουλεύονται τη γειτονική χώρα αλλά “η Αλβανία είναι ισχυρή κι αυτοί ουρλιάζουν άδικα, σαν το λύκο στο φεγγάρι” καθώς τους άκουσα να λένε ένα βράδυ! Προσπαθώντας να βρω ηχητικό υλικό από την εποχή εκείνη, συνομίλησα πριν λίγα χρόνια με την υπέργηρη εκφωνήτρια του σταθμού Παναγιώτα Οικονόμου, Ελληνίδα από τη Μικρά Ασία που παντρεύτηκε προπολεμικά έναν Αλβανό συμφοιτητή της στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. “Αν ήταν το δικό μας καθεστώς, ό,τι ήθελες, θα σού ‘δινα, μου είπε στο τηλέφωνο. Τώρα είναι ο Μπερίσα στα πράγματα!”

Από τις χώρες του ανατολικού συνασπισμού, εκπομπή στην ελληνική γλώσσα είχε και η Πράγα και θυμάμαι μια χρονιά την πρώτη του Σεπτέμβρη που κουβαλούσα ξύλα με το γάιδαρο από το δάσος. Τελειώνοντας τη δουλειά, κατάκοπος, νωρίς το βραδάκι και ψάχνοντας στα βραχέα κύματα για κανένα σταθμό, έπεσα επάνω στην Πράγα, που είχε ρεπορτάζ από την πρώτη μέρα της σχολικής χρονιάς. “Καλύτερα να κουβαλάω ξύλα όλη μέρα, παρά να πάω σχολείο από πρώτη του μήνα”, είπα από μέσα μου.

Η Μόσχα, δεν μπορούσε να μην έχει εκπομπή στα ελληνικά. Εκπομπές, όχι εκπομπή. Άρχιζε από νωρίς το πρωί στα βραχέα και τελείωνε με την έβδομη, νομίζω, εκπομπή της ημέρας αργά τα μεσάνυχτα στα μεσαία, που έχουν καλή απόδοση τη νύχτα. Το μουσικό σήμα ήταν ένας απλός ήχος καμπάνας που στο παιδικό μου μυαλό συνδυάστηκε με τα ψηλά καμπαναριά του Κρεμλίνου. Η Μόσχα είχε πολλές ειδήσεις που εξυμνούσαν τις επιτυχίες της Σοβιετικής Ένωσης και των Λαϊκών Δημοκρατιών, πάρα πολλές αναλύσεις ιδεολογικού χαρακτήρα, παρουσίαζε και ελληνικά θέματα, χωρίς να λείπει τελείως η μουσική και τα τραγούδια.

Τα τελευταία χρόνια γνώρισα στην Ελλάδα τη Μαρία Μπέικου, που υπήρξε μια από τις εκφωνήτριες του σταθμού στην οποία αναφερθήκαμε και παλιότερα από εδώ.

Κλείνοντας τον κύκλο των σταθμών με εκπομπές στα ελληνικά από τις χώρες του ανατολικού συνασπισμού, δεν θα μπορούσε κανείς να μην αναφερθεί και στον ραδιοφωνικό σταθμό “Η Φωνή της Αλήθειας” που ήταν όργανο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας και εξέπεμπε από το εξωτερικό. Ως μουσικό σήμα του είχε την εισαγωγή από το δημοτικό τραγούδι “Ο αητός” παιγμένη με κλαρίνο βεβαίως, σε κάπως πιο αργό ρυθμό. Η Φωνή της Αλήθειας είχε κατά κύριο λόγο ειδήσεις ελληνικού ενδιαφέροντος, στις οποίες κυριαρχούσαν όπως ήταν φυσικό οι απόψεις του ΚΚΕ.

Πριν αναφερθώ στα ραδιόφωνα του δυτικού κόσμου, θα ήθελα να σημειώσω τη λειτουργία δύο σταθμών στα μεσαία κύματα που δεν είχαν καλή λήψη και σπάνια τους άκουγα. Ήταν το Κάιρο και η Άγκυρα. Ο δεύτερος μάλιστα μου είχε κάνει ιδιαίτερη εντύπωση με ουρανισκόφωνη προφορά της λέξης Άνκαρα που την άκουγα έτσι για πρώτη φορά. Ακόμα δεν θα έπρεπε να παραλείψω το Ραδιο Βατικανό, το οποίο το έβρισκα στα δεξιά της μπάντας των μεσαίων, κοντά στο Δεύτερο Πρόγραμμα, αλλά το μόνο που άκουγα από κει ήταν ένα συνεχές Ave Maria!

Ψάχνοντας στα αριστερά των μεσαίων, ήταν αδύνατον να μη πέσουμε επάνω σε ένα σταθμό, που μετά από κάποια ώρα το απόγευμα εξέπεμπε στην αμερικάνικη γλώσσα.

Ήταν η “Φωνή της Αμερικής”, η οποία από το 1949 ήταν εγκατεστημένη στη Θεσσαλονίκη και από το 1972 στην Καβάλα και αναμεταδινόταν από ένα πλωτό αναμεταδότη στη Ρόδο, στην Ανατολική Ευρώπη και στις αραβικές χώρες. Η εκπομπή στην ελληνική γλώσσα μεταδιδόταν καθημερινά από τους σταθμούς του ΕΙΡ στις 7:15 το απόγευμα.

Σπανιότατα υπήρξα ακροατής της Φωνής της Αμερικής και της Ουάσιγκτον. Αντίθετα ήμουνα τακτικός δέκτης των εκπομπών των δυτικοευρωπαϊκών πρωτευουσών, του Λονδίνου και του Παρισιού, καθώς και της Ντόιτσε Βέλλε από την Κολωνία. Ιδιαίτερα στην περίοδο της δικτατορίας, οι τρεις αυτοί σταθμοί είχαν αποκτήσει πολύ μεγάλη δημοτικότητα. 

Το BBC ήταν σημείο αναφοράς για τους κατόχους ραδιοφώνων μα και για ολόκληρη την κοινωνία από την εποχή του Δευτέρου παγκοσμίου πολέμου και η παλλόμενη χαρακτηριστική φωνή “Εδώ Λονδίνον” ήταν πολύ γνωστή σε πάρα πολύ κόσμο.. Μην έχοντας μουσικό πρόγραμμα, παρά μόνο μια ολιγόλεπτη κυριακάτικη, αν θυμάμαι καλά, εκπομπή με τον τίτλο “Κάτω από ξένους ουρανούς”, στην περίοδο της Χούντας έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ενημέρωση των Ελλήνων πολιτών. Αν αναφέρω μόνο τα ονόματα του Παύλου Ναθαναήλ, της Γιολάντας Τερέντσιο και του Χρήστου Πίτα που μου έρχονται στο νου, είμαι σίγουρος πως αδικώ ένα μεγάλο αριθμό συνεργατών της ελληνικής υπηρεσίας, που πρόσφεραν πράγματι πολύ σημαντικό έργο στην περίοδο της επταετίας.

Το “Εδώ Παρίσι – Ici Paris” που ακουγόταν από την ελληνική εκπομπή της Γαλλικής Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης (ORTF), ήταν επίσης μια πηγή ενημέρωσης και παρηγοριάς τα χρόνια εκείνα. Η φωνή της δημοσιογράφου Εύης Δεμίρη που παρουσίαζε τις ειδήσεις από την ελληνική τηλεόραση μετά τη μεταπολίτευση, ήταν γνωστή σε πολλούς από μας από κείνα τα χρόνια. Μόνο που η εκπομπή του Παρισιού ήταν μεσημεριάτικη και πολλές φορές ήταν δύσκολο να την ακούσουμε λόγω της ώρας και λίγο καιρό μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα μας, έπαψε πια να μεταδίδεται.

Οι προσπάθειές μου να βρω κάποιο ηχητικό ντοκουμέντο από το σταθμό αυτό απέβησαν άκαρπες επί σειρά ετών. Δεν είχα μιλήσει όμως με τον κατάλληλο άνθρωπο. Κι αυτός δεν ήταν μακριά μου. Πρόκειται για έναν εξαιρετικό συλλέκτη, τον συγχωριανό και φίλο Δημήτρη Ι. Τσιουρή, ο οποίος πέρα από τη βράβευσή του από την Ακαδημία Αθηνών για τη συλλογή λέξεων και ιδιωματισμών που αποτυπώνονται στο βιβλίο “Η γλώσσα της Δρακότρυπας”, έχει δημιουργήσει μια τεράστια συλλογή με τα πρώτα φύλλα και τεύχη ελληνικών εφημερίδων και περιοδικών. Η ηχογράφηση του σχολίου της εκπομπής της 24ης Ιουλίου 1974, που συνέταξε και εκφώνησε ο διευθυντής της εκπομπής Μιχάλης Στυλιανού, αποτελεί ένα εξαιρετικά σπάνιο ντοκουμέντο και τον ευχαριστώ θερμά που μου το παραχώρησε. 

Για τη Deutsche Welle δεν χρειάζεται ίσως να πούμε περισσότερα πράγματα από το να θυμίσουμε ότι την περίοδο 1967-1974 δεν υπήρχε σπίτι στη χώρα μας που να μη μπαίνει η φωνή της αντιδικτατορικής Ελλάδας. Δεν αναφέρω περισσότερα για τη Ντόιτσε Βέλλε. Θα πω μόνο, πως  τότε είχαμε γνωρίσει μια διαφορετική Γερμανία και θα προτρέψω τον αναγνώστη να ανοίξει τη σχετική σύνδεση που παραθέτω για να ακούσει μια επιλογή αποσπασμάτων από το cd που εξέδωσε η ελληνική υπηρεσία του σταθμού με τον τίτλο Deutsche Welle 40 χρόνια.

Τούτο το κείμενο δεν γράφτηκε σε μια μέρα. Έγραφα, έσβηνα, διόρθωνα, πρόσθετα, και πάντα διαπίστωνα πως είναι πάρα πολλά αυτά που παρέλειπα. Δεν έγραψα τίποτα για το “Θέατρο στο μικρόφωνο” και το “Θέατρο της Κυριακής”, για τη “Ραδιοφωνική Βιβλιοθήκη”, για το Σίμωνα Καρά και τη Δόμνα Σαμίου, για τον ραδιοφωνικό Άλκη Στέα, για τη θεία Λένα, για τη “Σύγχρονη Γυναίκα”, για τη “Μικρή, πικρή μου αγάπη” με τον Στ.Ληναίο και την Έλλη Φωτίου, για το “Ημερολόγιο ενός θυρωρού” με το Γιάννη Βογιατζή και τη Σαπφώ Νοταρά, για την “Πρώτη μας γνωριμία” του Νίκου Δήμου (ΔΔ Δήμου), για τους σταθμούς του Πύργου, της Αμαλιάδος και της Φωκίδος που ξενυχτούσαμε με τα τραγούδια τους τα βράδια, για…, για…, για…
 Ακόμα, δεν ξέρω αν θα είχα ποτέ το ερέθισμα για μια τέτοια αναδρομή, εάν δεν έπεφτε το μαύρο στην τηλεόραση της ΕΡΤ και εάν δεν απλωνόταν η νεκρική σιγή που επιφύλαξε η κυβέρνηση για το δημόσιο ραδιόφωνο. Έχουν συμπληρωθεί πλέον τρεις μήνες και είναι άγνωστο για πόσο καιρό ακόμη δεν θα υπάρχει δημόσια ραδιοφωνία. Και ο τόπος την έχει ανάγκη. Και για την ψύχραιμη ενημέρωση και για τον πολιτισμό που μπορεί και έχει καθήκον να υπηρετήσει.

Γιώργος Γούσιας

11/09/2013

Σημείωση: Το κείμενο αυτό έχει γραφεί το 2013, πρωτοδημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα drakotrypa.gr και αναδημοσιεύτηκε σε ένα πλήθος ιστοσελίδων και εντύπων (Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, TVXS, περιοδικό Μετρονόμος, περιοδικό Σχεδία κλπ κλπ). Επειδή όμως η αρχική σελίδα υπολειτουργεί και δεν ακούγονται τα ηχητικά αρχεία, τα ανέβασα πλέον και εδώ. Ας μου συγχωρήσουν οι αναγνώστες την διαφορετική ένταση με την οποία ακούγεται το καθένα.