Εσθήρ Κοέν: Επέζησε τρώγοντας καμένα ρούχα νεκρών αιχμαλώτων…

Πέθανε σήμερα [1-12-2020]σε ηλικία 96 ετών η Εσθήρ (γνωστή και ως Στέλλα) Κοέν. Νεαρή κοπέλα, ήταν ένα από τα μέλη των ρωμανιωτών Εβραίων των Ιωαννίνων, που τον Μάρτη του 1944 μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία. Από την οκταμελή της οικογένεια επέζησε αυτή και μια αδερφή της. Παντρεμένη με τον Σαμουήλ -που απέφυγε την αιχμαλωσία αφού τα κατάφερε και δραπέτευσε κατά την μεταφορά του στη Λάρισα και εντάχθηκε στο ΕΑΜ- απέχτησε δυο παιδιά. Είχε όμως τη δυστυχία να ζήσει τον χαμό του γιού της σε ηλικία 34 ετών και να μην έχει κοντά της την κόρη της, που μετανάστευσε στο Ισραήλ. Η Εσθήρ Κοέν έγινε γνωστή στο πανελλήνιο από την συνάντησή της με τον Γερμανό Πρόεδρο της Δημοκρατίας κατά την επίσκεψή του στους Λυγκιάδες Ιωαννίνων το 2014.

Με τον δημοσιογράφο Σταύρο Τζίμα επισκεφθήκαμε επανειλημμένα την Εσθήρ Κοέν στο σπίτι της. Από τις συναντήσεις  αυτές μεταφέρω εδώ ένα μικρό απόσπασμα από την αφήγησή της, που με συγκίνησε ιδιαίτερα,  για το πώς -άρρωστη και εξαντλημένη-  επιβίωσε, όταν  το πλησίασμα των συμμαχικών στρατευμάτων  στο στρατόπεδο Μπέργκεν-Μπέλζεν, σηματοδοτούσαν την ελευθερία των κρατουμένων.

...Σε όσα στρατόπεδα που πήγα, σαν το Μπέργκεν-Μπέλζεν δεν ήτανε. Η τυραννία που τράβηξα, το ξύλο που έφαγα, ο κόσμος που χάθηκε, τα κρεματόρια που έγιναν, το Μπέργκεν-Μπέλζεν ήταν το πιο κακό. Το πιο κακό στρατόπεδο!  Αυτοί [οι Γερμανοί],  είχαν φαίνεται διαταγή σιγά-σιγά να αποχωρούν, γιατί  τα  συμμαχικά στρατεύματα έφταναν κοντά τους κι αν πιάνανε κι εμάς  θα υπήρχαν μαρτυρίες.

 Αυτοί [οι Γερμανοί]  για να σώσουν τα τομάρια τους  μας άφησαν στο έλεος του Θεού, κι έβλεπες πείνα! ψείρα! Κι αυτές οι Ουγγαρέζες… καμία δεν έζησε απ’ αυτές, γιατί δεν είχαν μάθει  ακόμα το στρατόπεδο.

Εγώ ελευθερώθηκα…,  σε μία τάφρο που έχει ένα ξύλο, κι απάνω στο ξύλο, όπως κουρνιάζουν οι κότες το βράδυ να κοιμηθούν…   Είχα τόση ευκοιλιότητα που δεν είχα τη δύναμη να σηκωθώ από το ξύλο και να φύγω.  Και η γιαννιώτισσα -Θεός σχωρέστην, πέθανε στο Ισραήλ-  …αγαπημένες φιλενάδες…! τι να σας πω…. Κούρνιαζα εκεί πέρα και η φιλενάδα μου ήθελε να με σώσει, όπως εγώ τους έδινα τη μπουκιά απ΄το ψωμί μου και τους έσωσα… Η Ζανέτ δεν ήταν τόσο…  πονετική να το πώ, δεν μπορούσε, αφέθηκε να πεθάνει… ενώ εκείνη ήτανε πολύ δυναμική!

Πήγαινε στους πεθαμένους και άναβε τα ρούχα τους και γίνονταν κάρβουνο κι ερχόταν και μου το ΄δινε να το φάω για να ζήσω! Να φάω το φόρεμα! Έπαιρνε αυτό το ριγέ το ρούχο που είχαμε οι κρατούμενοι, το έκαιγε και μου τόφερνε. –Φάτο Εσθήρ μου, φάτο για να ζήσεις! Είπες θα πάμε στο Ισραήλ! Φάτο, εγώ είμαι μοναχή μ’, μοναχόπαιδο, δεν έχω μάνα, δεν έχω πατέρα, τους πήραν όλους, φάτο, φάτο εσύ να ζήσεις!…

Στη σημερινή ψηφιακή έκδοση της Καθημερινής, αξίζει να ανατρέξει κανείς για να διαβάσει ένα εξαιρετικό in memoriam του Σταύρου Τζίμα https://www.kathimerini.gr/society/561180460/esthir-koen-1924-2020-in-memoriam/