Μπουρλάς

Μεγάλη δημοσιότητα πήρε αυτές τις μέρες το όνομα Αλβέρτος  Μπουρλάς, εξ αιτίας του εμβολίου που αναμένεται να κυκλοφορήσει για την πανδημία του κορωνοϊού και της ελληνικής καταγωγής του προέδρου της κατασκευάστριας φαρμακοβιομηχανίας Pfizer. Όμως εγώ ακούγοντας το όνομά του, θυμήθηκα έναν άλλο Μπουρλά, τον «Έλληνα, Εβραίο και Αριστερό» Μωυσή Μιχαήλ Μπουρλά, που τον γνώρισα μέσα από το ομώνυμο βιβλίο, και που καθώς διαφαίνεται από συνεντεύξεις και δημοσιεύματα του πρώτου, πρόκειται για άτομα της ίδιας οικογένειας.

Ο Μωυσής Μπουρλάς γεννήθηκε το 1918 στο Κάιρο από Βολιώτη πατέρα και Χιώτισσα μητέρα. Ήταν το τέταρτο παιδί μιας πολυμελούς οικογένειας. Η οικογένεια Μπουρλά για οικονομικούς λόγους άφησε το Κάιρο και εγκαταστάθηκε αρχικά στη Νάουσα και μετέπειτα στη Θεσσαλονίκη. Στα παιδικά του χρόνια ο Μωυσής Μπουρλάς βοηθούσε τον πατέρα του που ήταν αρτοποιός και όταν τέλειωσε το γυμνάσιο έγινε τορναδόρος. Το 1935 σε ηλικία 17 ετών εντάχθηκε στο αριστερό κίνημα, έγινε μέλος της ΟΚΝΕ .

Όταν ξέσπασε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος υπηρέτησε στον ελληνικό στρατό και πολέμησε στο αλβανικό μέτωπο. Το 1943 ο Μ. Μπουρλάς εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ, όπου έδρασε με το ψευδώνυμο «Βύρων». Το 1945, μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, συνελήφθη για την πολιτική του δράση και εξορίστηκε στον Αη Στράτη, στη Μακρόνησο και στην Ικαρία.

Το 1951 χάρη στην ελληνο-ισραηλινή συμφωνία, μετανάστευσε στο Ισραήλ όπου συνέχισε τη δράση του, συμμετέχοντας στο Κομμουνιστικό Κόμμα της χώρας, καθώς και στο εργατικό κίνημα. Στη διάρκεια της παραμονής του στο Ισραήλ, το μετεμφυλιακό κράτος του αφαίρεσε την ελληνική ιθαγένεια. Έμεινε στο Ισραήλ μέχρι το 1967 και από εκεί μετανάστευσε στη Βουλγαρία και στη συνέχεια στη Σοβιετική Ένωση, όπου εργάστηκε ως τορναδόρος μέχρι το 1982, οπότε εγκαταστάθηκε στο Σοχούμι της Αμπχαζίας (Γεωργία) και δίδασκε ελληνικά. Στην Ελλάδα επέστρεψε 1990 σε ηλικία 72 ετών και ξεκίνησε ένα νέο αγώνα για την επιβίωση, αλλά και για να αποκτήσει ξανά την ελληνική ιθαγένεια,  την οποία τελικά πήρε το 1999.

Για να επιβιώσει, έκανε διάφορες δουλειές και αρχικά εγκαταστάθηκε σ’ ένα μικρό δωμάτιο που του παραχώρησε η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια μετακόμισε στο γηροκομείο «Σαούλ Μοδιάνο» όπου άφησε την τελευταία του πνοή τον Μάρτη του 2011.

Το 2000 από τις εκδόσεις Νησίδες εξέδωσε το βιβλίο του «Έλληνας, Εβραίος και αριστερός». Το έγραψε με παρότρυνση της υπεύθυνης του γηροκομείου «Σαούλ Μοδιάνο», της αγαπητής μου Βικτώριας Μπενουζίλιο και του ραβίνου Θεσσαλονίκης Ιτσχάκ Νταϊάν, και το επιμελήθηκε η κ. Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου. Από το βιβλίο του παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα, που -πράγμα σπάνιο- δείχνει κάποιες εύθυμες στιγμές των κρατούμενων κατά την εξορία τους στην Ικαρία, κάτι που χρειαζόμαστε κι εμείς με τη μαυρίλα του κορωνοϊού που ζούμε τον τελευταίο καιρό.

«Είχαμε οργανώσει χορευτικό συγκρότημα που το διεύθυνε ο Γιάννης Ρίτσος, ο ποιητής της ρωμιοσύνης, θεατρικό που το διηύθυ­νε ο Μάνος Κατράκης, γίνονταν μαθήματα για ξένες γλώσσες, λο­γιστικά και άλλα, σωστό πανεπιστήμιο μπορείς να πεις. Κι έτσι η ζωή γινόταν υποφερτή και άνετη. Στις γιορτές στήναμε σκηνή και παίζαμε θέατρο, σκετς διάφορα, χορούς λαϊκούς και κομμάτια που σατίριζαν τη ζωή μας. Να κι ένα άλλο, στο σκοπό του «Καπετάνιε χαμογέλα».

Μπρος στη σκάφη ο γιατρός κατσουφιασμένος
πώς ν’ αρχίσει τη μπουγάδα απορεί
δικηγόρος στη γωνία καθισμένος
μ’ ένα μπάλωμα παλεύει απ’ το πρωί.

Ένας δάσκαλος τη λάσπη ανακατώνει
το μυστρί δουλεύει ο καθηγητής
κι ένας γέρος απ’ την κούραση ξαπλώνει
κι αντί στίχους πλίθρες κόβει ο ποιητής.

Ρεφρέν:

Στην εξορία μας, πόσο αστείο,
μαθαίνεις να ΄σαι μια καλή νοικοκυρά
παίρνεις στο μπάλωμα στο πλύσιμο βραβείο
κάνεις τις πίκρες σου γέλιο, χαρά (δις).»

Κάποια αποσπάσματα του βιβλίου δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, που μπορείτε να δείτε εδώ: http://www.snhell.gr/testimonies/writer.asp?id=109

Και εδώ ένα βίντεο με τον Μπουρλά: https://www.youtube.com/watch?v=_7S54UXXW3E

Γιώργος Γούσιας, 13/11/2020